De club van de dode dichters

Beste vrienden!

Slecht nieuws houdt ons mensen voortdurend bezig en blijft doorgaans ook lang in ons geheugen hangen. Vooral gebeurtenissen die te maken hebben met de dood en met het verlies van een groot aantal mensen, zoals ongelukken, rampen en terroristische aanslagen, branden zich diep in ons geheugen. 

In de tijd van Jezus beleefden de mensen dat ook al zo. Toen de gehate Romeinen bij de Tempel een bloedbad aanrichtten onder Galileïsche gelovigen, ging er golf van verontwaardiging door het ganse land. En toen er in Siloah, bij de bouw van een aquaduct een hoge toren instortte, bleef die gebeurtenis, waarbij ook een groot aantal doden te betreuren waren, zo sterk in het geheugen van de mensen hangen dat die gebeurtenis zelfs in teksten buiten de Bijbel wordt vernoemd.

De pijn die mensen door dergelijke gebeurtenissen ondervinden laat in hen de vraag naar het “waarom?”  opkomen.

Het valt wel op dat de man waaraan ze die vraag richten, en die een van deze ongelukkige gebeurtenissen zelf ter sprake heeft gebracht, helemaal niet op die, voor de mensen zo belangrijke vraag ingaat. Bij Jezus is er noch sprake van een onderzoek naar de oorzaak van dit zinloze lijden, noch van zelfingenomen toewijzingen van schuld. Voor mezelf heb ik de indruk dat Hij zelfs niet probeert om op die vraag naar het “waarom?” een bevredigend antwoord te geven. Voor hem is er iets heel anders van belang. En dat zou ik jullie aan de hand van de speelfilm “Death poets society” – “de club van de dode dichters” wat begrijpelijker willen maken.   

Plaats van de handeling is het elite internaat Welton, waar rijke Amerikanen hun zonen naartoe sturen om hen voor te bereiden op een van de elite-universiteiten van het land. “Traditie, eer, discipline en prestatie”, dat zijn de zogenoemde zuilen waar het onderricht van deze school op bouwt. We schrijven het jaar 1958 en het schooljaar begint. Er is een nieuwe leraar Engels: Mr Keating, die zelf ook een oud-leerling is van de school. De manier van lesgeven van Mr Keating is wel heel ongewoon. De jongens in zijn klas zijn eerst verwonderd, dan geamuseerd en spoedig ook sterk gefascineerd. . Hij eist geen aanpassing, onderwerping of vanbuiten leren, maar veeleer zelfstandig denken; de moed een eigen mening te vormen en die ook te verdedigen.

In een van de eerste lesuren toont hij zijn leerlingen een muur met oude klasfoto’s, sommige zelfs nog uit de 19e eeuw. Een van de leerlingen moet een gedicht voordragen: “Pluk de bloemkop zolang het kan, en bloemen wanneer ze nog pralen. Want dra zijn de rozenblaadjes verwaaid, en de dood komt zonder dralen”. Op de vraag waarom de dichter dat zo heeft geschreven antwoordt Keating zelf: “Omdat wij Lente, zomer en herfst maar een beperkt aantal keer zullen beleven. Het is amper te geloven, maar eens zal ieder van ons ophouden met ademen, zal sterven en verkillen.”

Dan laat hij zijn leerlingen de oude klasfoto’s bekijken en zegt provocerend: “Waar zijn al die lachende gezichten nu naartoe? Wat is er geworden van wat ze verhoopten? Hebben de meesten onder hen niet te lang gewacht om in hun leven toch maar een stukje te verwezenlijken van waar ze toe in staat waren? Wanneer jullie de oren te luisteren leggen dan kan je hen horen fluisteren.” En wanneer de leerlingen hun oren spitsen fluistert Keating in hun oor: “Benut de dag, maak iets ongewoons uit je leven.”

Mr Keating, een leraar die fascineert en provoceert; een leraar die de aandacht trekt, die leerstof en leven met elkaar verbindt en voor elke leerling een boodschap heeft: “Maak iets uit je leven voor het te laat is!”

Terug naar het evangelie – 2000 jaar geleden. Jezus van Nazareth treedt op. Hij probeert zijn tijdgenoten wakker te schudden, hen uit hun lethargie te halen. Met verhalen en gelijkenissen wil Hij hen aanzetten tot anders denken. Hij vertelt van bruidsmeisjes die de olie voor hun lampen hebben vergeten en te laat komen voor de bruiloft. Hij vertelt van een dienaar die het hem toevertrouwde geld begraaft in plaats van er mee te werken. En Hij vertelt van een onvruchtbare vijgenboom die toch nog een laatste kans krijgt. Wie die gelijkenis van Jezus ernstig neemt die hoort ook zijn dringende boodschap: “”Maak iets uit je leven, benut de dag. Want de tijd waarop je vruchten kan voortbrengen is begrensd!

Je zou ook kunnen zeggen: “de tijd waarop je de mensen in de ogen kan kijken, waarop je de huichelaars de waarheid kan zeggen, waarin je met je eigen zwaarmoedigheid in het reine kan komen en je een crisissituatie de baas kan worden is begrensd. De tijd waarin je het boze met het goede kan vergelden, naar je eigen diepe binnenste kan luisteren, je vrijheid kan benutten, jezelf op orde kan brengen, kan zien, kan horen, kan voelen en kan bidden, al die tijd is begrensd.  

Wie de parabel van Jezus ernstig neemt hoort een dringend appèl: Pas op dat je niet net als de vijgenboom zonder vrucht komt te staan! Pas op dat je niet moet zeggen: Ik ben toch niet die mens geworden die ik had kunnen worden. Ik heb niet bewust genoeg geleefd, mijn talenten laten verkommeren, mijn kansen niet benut en me niet verder ontwikkeld. Ik was onverschillig tegenover mijn medemensen en heb het niet gemerkt wanneer ze op mijn engagement gehoopt hadden.   

Wie zich door die parabel van Jezus laat beroeren, die kan er ook troost uit putten: Er is een wijngaardenier die niet onverschillig tegenover mij staat. Er zijn mensen die geduld met mij hebben en die me telkens weer nieuwe kansen geven. Die me niet laten vallen; die kunnen vergeven en die me mijn fouten niet telkens weer onder mijn neus wrijven. Er is een wijngaardenier die mij verdedigt; die me meesleurt door zijn woorden en door zijn visioen van een nieuwe, een andere wereld van God; een wijngaardenier die voor mij hoopt en die de bodem voorbereidt opdat er ook in mijn leven nog iets kan groeien.

Ik denk dat iemand die in dit verhaal zijn eigen verhaal kan herkennen ook kan aanvoelen: Het is nog niet te laat. Dat uitstel van een jaar kan benut worden; De vruchten van de geest kunnen nog altijd groeien: “Liefde, vreugde, vrede, zachtmoedigheid, vriendelijkheid, goedheid en sympathie.”

Jezus van Nazareth – meesterlijk in indrukwekkende beelden, radicaal en troostend tegelijk, een profeet die harde kritiek spuit maar tegelijkertijd ook nieuwe perspectieven laat zien.

Wat dat allemaal van doen heeft met die film waarmee we begonnen zijn? Wel, onder invloed van Mr Keating veranderen de leerlingen van het internaat. Ze laten de door hem gestichte “Club van de dode dichters” terug opleven, ze ontdekken hun eigen vaardigheden en ontwikkelen zich tot zelfstandig denkende persoonlijkheden. De ongewone methoden en de bijzondere stijl van Mr Keating bevalt de directie niet en hij moet de school verlaten.

Ook Jezus geraakt door zijn uitdagende boodschap in conflict met de machtigen en moet sterven.

Maar Mr Keatings inzet brengt vruchten voort. Ondanks het verbod van de directeur gaan alle leerlingen van zijn klas rechtstaan op hun schoolbanken en nemen dankbaar afscheid van hun leraar die hen geleerd heeft om de wereld vanuit een ander, een eigen gezichtspunt te bekijken.

En ook Jezus verandert tot op vandaag mensen die zich door zijn verhalen en gelijkenissen laten beroeren, die niet in de dagelijkse sleur willen verzinken en niet als onvruchtbare vijgenboom willen eindigen.

Wat er uiteindelijk van de vijgenboom geworden is, of hij nu vruchten gedragen heeft of omgehakt werd, we weten het niet. Maar wanneer we voor onszelf als motto aanhouden: “Benut de dag, maak iets ongewoons uit je leven.”, dan ben ik er zeker van dat onze vijgenboom, dat ons leven, in de ogen van God goedkeuring wegdraagt. In de film is het lidmaatschap van “De club van de dode dichters” het teken dat de leerlingen de boodschap van Mr Keating hebben begrepen.

Dat de indringende boodschap van de vijgenboom aan ons ook niet is voorbijgegaan, wordt erkenbaar en voelbaar naargelang wij samen echt een levende  “Christelijke gemeenschap” zijn en vormen.  Amen